Bütün hamdlerimiz, her şeyi mükemmel bir ölçüde yaratan Yüce Rabbimize, salât ve selâmlarımız Hazreti Muhammed (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem)e ve O’nun âl ve ashâbına olsun.
Haram aylar, İslâm’ın zaman ile ilgili önemli bir şiarı/özelliği arasında yer almaktadır. İslâm’ın şiarı arasında yer aldığı için haram aylara ihtimam ve hürmet göstermek bir Müslüman için imanın gereğidir. Haram aylar anlayışı Hazreti İbrahim ve İsmail (Aleyhimesselâm)dan beri mevcut olan bir uygulamadır. Araplar o zamandan beri buna titizlikle riayet etmiş ve bu uygulamayı nesilden nesile büyük bir özenle devam ettirmişlerdir.
Haram ayların da içerisinde bulunduğu hicrî takvim sırasıyla şu aylardan oluşmaktadır: Muharrem, Safer, Rebiulevvel, Rebiulahir, Cemaziyelevvel, Cemaziyelahir, Receb, Şaban, Ramazan, Şevval, Zilkade ve Zilhicce.
Haram aylar, bu hicrî ayların dördüdür: takvimde peş peşe gelen Zilkade, Zilhicce ve Muharrem; diğeri de üç ayların ilki olan Receb ayıdır. Allah Te‘âlâ, hürmet ve kıymetlerinin büyüklüğünden dolayı bu ayları zulmün yasaklandığı zamanlar olarak tahsis etmiştir. Aynı şekilde onlarda yapılacak olan ameller, diğer aylarda yapılanlara göre daha faziletlidir.[1]
Zilkade: Bu ayda insanlar savaştan geri durmakta, savaş yapmamakta ve hac farizasını ifa için yola çıkmaktaydılar. Bu aya bu nedenle Zilkade denilmiştir.
Zilhicce: İnsanlar hac ibadetiyle meşgul oldukları ve hac farizasını eda ettikleri için bu aya bu isim verilmiştir.
Muharrem: Sözlükte “haram kılınan, yasaklanan; kutsal olan, saygı duyulan” anlamlarındaki muharrem ayı, hacıların uzaktan geldikleri memleketlerine güven içerisinde dönmelerinin temini için haram aylar kapsamındadır.
Receb: Receb ayına bu ismin verilmesi ise bu aya ta‘zim edilmesi nedeniyledir. Bir başka görüşe göre melekler bu ayda Allah Te‘âlâ’yı hamd ve tesbih için toplandıklarından bu ad verilmiştir.
Kur’ân-ı Kerîm’de ve Hadîs-i Şerîflerde Haram Aylar
Haram aylar hakkında Yüce Rabbimiz şöyle buyurmuştur: “Gökleri ve yeri yarattığı günde Allah’ın yazısına (takdirine) göre Allah katında ayların sayısı on iki olup, bunlardan dördü haram aylardır. İşte bu dosdoğru hesaptır. O aylar içinde (Allah’ın koyduğu yasakları çiğneyerek) kendinize zulmetmeyin ve müşrikler nasıl sizinle topyekûn savaşıyorlarsa siz de onlara karşı topyekûn savaşın ve bilin ki Allah (kötülükten) sakınanlarla beraberdir.”[2]
Haram aylar, Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem)in birçok hadisinde yer almış, ayrıca Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) bu ayların haram olduğunu Veda Haccında özel olarak vurgulamış ve Veda hutbesinde şöyle buyurmuştur: “Zaman döndü dolaştı, Allah’ın gökleri ve yeri yarattığı andaki (değiştirilmemiş, asıl) durumuna geldi. Sene 12 aydır, içlerinden dördü haram aylardır. Bunların üçü art arda gelir. Zilka‘de, Zilhicce, Muharrem. Receb ise tektir.”[3]
Bu Aylara Niçin “Haram Aylar” Denilmiştir
Bu ayların “Haram aylar” olarak isimlendirilmeleri dikkat çekicidir. Ay, haram olur mu? Bir ayın haram olması ne demektir? Bu aylarda her şey mi haramdır, her şey haram değilse, neden bu şekilde isimlendirilmişlerdir? Bu ayları diğer aylardan ayıran özellikler nelerdir?
Bu aylara neden “haram aylar” denildiği konusunda farklı görüşler mevcuttur. Kimilerine göre, bu ayların değeri çok yüce olduğundan ve bu aylarda günah işlemenin, diğer aylara göre daha büyük günah olduğundan, sevabın da diğer aylardaki sevaptan daha fazla olduğundan bunlara “haram aylar” denilmiştir.[4]
Bazıları, bu aylara “haram aylar” denilmesinin sebebinin bu aylarda savaşmanın haram olmasından dolayı olduğunu ve cahiliye devrinde de bunun böyle bilindiğini, İbrahim (Aleyhisselâm)ın zamanından beri böyle olmasından dolayı “haram aylar” denildiğini ifade etmişlerdir.[5]
Kimileri de bu aylara “haram aylar” denilme sebebinin, hac ve umre olduğunu bildirmişlerdir. Bu görüşte olanlara göre, Zilkade ayının haram kılınma sebebi hac için yolculuğun bu ayda yapıldığı içindir. Zilhicce ayının haram kılınması da haccın bu ayda yapılmasından dolayıdır. Muharrem ayının haram kılınma sebebi ise bu ayda hacdan geri dönüldüğü içindir. Böylece kişi hac için evinden ayrılıp tekrar evine dönene kadar emin bir şekilde haccını yapmış olur. Receb ayı ise sene ortasında umre yapılması için haram kılınmıştır.
Dipnotlar
[1] Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb, , c. 1, s. 191.
[2] Tevbe Sûresi:36
[3] Müslim, Kasâme, Hadis No:1679.
[4] Fahruddîn er-Râzî, et-Tefsîru-l-Kebîr, c. 16, s. 53.
[5] Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili Tefsiri, c. 4, s. 371.