İmam es-Süyûtî Hazretlerini vefâtının sene-i devriyesi olan 18 Ekim tarihinde ilmî şahsiyeti ve örnek kişiliğiyle hatırlıyor, eserlerinden ziyâdesiyle müstefîd olmayı temennî ediyoruz.
Velûd bir âlim olan ve İslâmî ilimlerin her alanında kıymetli eserler bırakan Celâledîn es-Süyûtî Hazretleri, hayatının son beş yılını inzivada geçirmiş olduğu Nil nehrinin üzerinde bulunan Ravza adasında 19 Cemâziyelevvel 911’de (18 Ekim 1505) vefât etmiştir. Babasının Bâbülkarâfe dışında bulunan kabrinin yanı başında medfûndur. Annesi tarafından üzerine küçük bir türbe yaptırılan ve zamanla ziyaretgâh durumuna gelen kabrinin etrafı 945 (1538) yılında tamir edilerek düzenlenmiştir. Mısır’ın Asyût şehrinde İmam Süyûtî Hazretlerine nispet edilen kabir muhtemelen kendisinin bir ziyaretgâh olduğunu söylediği dedesi Hümâmüddin’e aittir.
İmam Süyûtî Hazretlerinin mirasıyla ve sağlığında vakfettiği kitaplarıyla annesi ilgilenmiş, bu kitaplar Osmanlıların Mısır’ı fethi sırasında Ezher Camii’ne götürülmüştür. Kendi eserleri dışındaki bazı kitapları ise aralarında Hanefî alimlerinden fakih İbnü’ş-Şıhne’nin de aralarında bulunduğu kişiler tarafından satın alınmıştır.
Üslûbu ve Ümmetin Kendisinden İstifâdesi
Görüşlerini kendine has bir üslûpla ifade etmiştir. Henüz otuz yaşına gelmeden eserleri Hindistan’dan Afrika’ya, Hicaz’dan Anadolu’ya ulaşacak kadar meşhur olmuştur. İslâm dünyasının çeşitli bölgelerinden mektupla gönderilen sorulara cevap yazması, katıldığı tartışmalara dair eserlerinin insanlar arasında merak uyandırması, hocası Kâfiyeci’nin onu her zaman kollaması ve Anadolu’ya giden talebelerinden eserlerini yanlarında götürmelerini istemesi ve çeşitli ülkelerden gelenlerin onun yanında uzun süre kalıp eserlerini istinsah etmeleri (kopyasını yazmak) İmam Süyûtî Hazretlerinin eserlerinin yayılmasını sağlamıştır.
Bu husus onun için aynı zamanda önemli bir geçim kaynağı olmuş, kitaplarından elde ettiği gelirle hem kendisi hem de kitaplarını istinsah eden öğrencileri geçimlerini sağlamıştır. Öte yandan sultanlardan yardım almayı kabul etmemiş, devlet tarafından kendisine gönderilen paraları dağıtmıştır. Dolayısıyla kimseye muhtaç olmadan hayat sürmüştür.
Eserlerinden Bazıları
Tefsîr ve Kur’ân-ı Kerîm’e dâir eserlerinden bazıları:
1-Ed-Dürrü’l-mensûr fit-tefsîril-me’sûr,
2- Et-Tefsîrü’l-müsned (Tercümânü’l-Kur’ân),
3- El-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân,
4- El-İklîl fî istinbâti’t-tenzîl,
5- Lübâbü’n-nükûl fî esbâbi’n-nüzûl,
6- En-Nâsih vel-mensûh fi’l-Kur’ân,
7- Müfhemâtü’l-akrân fî mübhemâti’l-Kur’ân,
8- Esrârü’t-tenzîl,
9- Tekmiletü’t-tefsîri’ş-Şeyh Celâlüddîn Mahallî,
10- Tenâsükü’d-dürer fî tenâsübi’s-Süver,
11- Haşiye alâ tefsîri’l-Beydâvî Nevâhıdü’l-ebkâr ve şevârıdü’l-efkâr,
12- Et-Tahbîr fî ilmi’t-tefsîr,
13- Mu’terikü’l-akrân fî müşterikü’l-Kur’ân,
14-El-Mühezzeb fî mâ vakaa fi’l-Kur’ân mine’l-mu’reb,
15- Hamâyilü’z-züher fî fedâili’s-süver,
16- Mîzânü’l-mu’addile fî şe’ni’l-
17-Şerhü’l-istiâze,
18- Fethü’l-Celîl li’l-Abdi zelîl,
19- El-Meâni’d-dakika fî idrâki’l-Hakîka,
20- El-Yedü’l-Büstâ fî ta’yini’s-Salâti’l-vüstâ,
21- Defu’t-teâssüf an ihveti Yûsuf,
22- İtmâmü’n-ni’me,
23- El-Celîlü’l-vesîk fî nusreti’s-Sıddîk,
24- El-Fevâyidü’l-Bârize ve’l-Kâfiye,
25- El-Muharrer,
26-Meydânü’l-fürsân fî Şevâhidü’l-Kur’ân,
27- Mecâzü’l-Fürsân ilâ mecâzi’l-Kur’ân,
28- Şerhu’ş-Şâtıbiyye,
29- Ed-Dürrü’n-nesîr fî kırâati İbn-i Kesîr,
30- Müntekâ min tefsîr,
31- Müntekâ min tefsîri Abdürrezzâk,
32- Müntekâ min tefsîri Ebî Hâtem,
33-El-Kavlü’l-fasîh fî ta’yîni’z-zebîh,
34-El-Kelâm alâ evveli sûreti’l-Feth.
Hadîs ilmine dâir eserlerinden bazıları:
1- Et-Terşîh alâ Câmii’s-sahîh,
2-Ed-Dîbâc alâ Sahîh-i Müslim bin Haccâc,
3- Kuvvetü’l-Muktezî alâ câmii’t-Tirmizî,
4-Mirkâtü’s-Sü’ûd ilâ Sünen-i Ebî Dâvûd,
5- Misbâhü’z-zücâce alâ Sünen-i İbn-i Mâce,
6- Zehru’r-Ribâ ale’l-müctebâ,
7- Esâfü’l-Mibtâ’ bi ricâli’l-Muvatta‘,
8- Tenvîrü’l-Havâlik alâ Muvatta‘ Mâlik,
9- Eş-Şâfiî alâ müsnedi’ş-Şâfî,
10- Zehrü’l-Hamâyil ale’ş-Şemâyil,
11- Et-Ta’lîkâtü’l-münîfe alâ Müsned-i Ebî Hanîfe,
12- Müntehi’l-a’mâl,
13- El-Mu’cizât vel-Hasâyis,
14- Şerhu’s-Sudûr bi şerhi hâli’l-mevtâ vel-kubûr,
15-El-Fevzü’l-azîm,
16-Büsrâl Keyîyb,
17- El-Büdûrü’s-Sâfira an umûri’l-âhire,
18- Dürerü’l-Bihâr fi’l-ehâdîsi’l-Kısâr,
19- Câmi‘u’s-Sağîr min Hadîsi’l-Beşîr,
20- Ziyâdetü’l-Câmi‘u’s-Sağîr,
21- Cem‘u’l-cevâmi‘ fi’l-ehâdîs,
22-Bedî‘u’s-Sun’,
23- Lemmü’l-etrâf ve dammü’l-etrâf,
24- El-Mirkâtü’l-aliyye,
25- Erriyâdü’l-enîka,
26- Nehcetü’s-seriyye fi’l-esmâi’n-Nebeviyye.
Hadîs ıstılâhına dâir eserlerinden bazıları:
1- Tedrîbü’r-râvî fî şerhi takribi’n-Nevevî,
2- Şerhu Elfiyeti’l-Irâkî,
3- Nazmü’d-dürer fî ilmi’l-eser,
4-Et-Tezhîb fi’z-zevâyid,
5-Lübbü’l-lübâb fî tahrîri’l-evsâb,
6- El-medrec ile’l-medrec,
7- Tezkire,
8- Keşfü’t-telbîs,
9-Hüsnü’t-tahlîs,
10- Cüz‘ fî esmâi’l-müdellisîn,
11- Aynü’l-Isâbe fî ma’rifeti’s-Sahâbe,
12- Dürrü’s-Sahâbe,
13- Muhtasaru Nihâye,
14- Et-Tezyîl ve’t-teznîb,
15- Zevâyidü’l-lisân,
16-Şeddü’r-Rihâl fî dabti’r-ricâl,
17- Et-Tenkîh.
Fıkıh ilmine dâir eserlerinden bazıları:
1- Şerhu’t-Tenbîh,
2- Muhtasarü’t-Tenbîh (El-Vâfi),
3- Dekâikü’l-esbâh ve’n-nezâir,
4- El-Ezhârü’l-Fıdda fî havâşî Ravda,
5- Muhtasaru’r-Ravda
6- El-yenbû’,
7- Nazmü’r-Ravda,
8- Defü’l-hasâsa,
9- Muhtasarü’l-hâdim,
10-El-Azbü’l-silsil,
11- Şevâridü’l-fevâyid,
12- El-İbtihâc fî nazmi’l-Minhâc,
13-Muhtasarü’l-Ahkâmi’s-Sultâniyye,
14- El-Levâmî‘ ve’l-bevârik,
15- El-Fetâvâ,
16- Tuhfetü’n-nâsik,
17- El-Kazâzetü fî mahalli tahkîki’l-istiâze,
18- El-Fevâyidü’l-mümtâze fî salâti’l-cenâze,
19- İzâletü’l-vehn an mes’eleti’r-rehn,
20- Bezlü’l-himme fî talebi berâeti’z-zimme,
21- Keşfü’s-Sabâbe fî mes’eleti’l-istinâbe,
22- El-Mebâhisü’z-zekiyye,
23- Ez-Zehrü’l-bâsim,
24-Husnü’t-tasrîf,
25- Seyfü’n-nazzâr,
26-Şerhu’r-râciyye.
Usûl-i fıkh, kelâm ve tasavvufa dâir eserlerinden bazıları:
1- El-Kevkebü’s-sâtı’,
2- Şerhü’l-Kevkebi’l-Vikâd,
3- Teşbîdü’l-erkân,
4-Te’yîdü’l-hakîka, Tenzîhü’l-i’tikâd ani’l-hulûli ve’l-ittihâd,
5-El-Levâmîu’l-müşrika,
6-El-Münceli fî tetavvuri’l-velî,
7-Tenvîrü’l-Haleb fî imkâni rü’yeti’n-Nebiyyi ve’l-melek,
8-Cehdü’l-Kariha,
10- Nasîhatü ehli’l-Îmân fi’r-reddi alâ mantıki’l-Yunân li-İbni Teymiyye,
11- El-Berkü’l-vâmid,
12-Refu’l-esâ ale’n-Nisâ,
13- El-Lafzü’l-Cevherî,
14- Tuhfetü’l-Lülesâ,
15-En-Nüketü’l-Levâmî‘.
Lügat, nahiv ve sarfa dâir eserlerinden bazıları:
1-El-Müzhîr fî ulûmi’l-lüga,
2-Gâyetü’l-ihsân fî halli’l-insân,
3-El-ifsâh fî esmâi’n-nikâh,
4-Davü’l-misbâh,
5-El-Elmâ’ fı’l-ittibâ’,
6-El-ifsâh fî zevâyidi’l-Kâmûs,
7-Cem‘u’l-Cevâmi’ fi’n-Nahv,
8-Şerhu Elfiye İbn-i Mâlik,
9-El-Feride,
10-El-Metâli’us-saîde,
11-El-Eşbâh ven-Nezâir,
12-El-Fethü’l-karîb,
13-Şerhu Şevâhid mugni’l-lebîb,
14-El-İktirâh fî usûli’n-Nahv,
15-Et-Tevşîh,
16-Et-Tâc fî i’râb,
17-Dürrü’t-Tâc,
18-Şerhu Kasîdeti’l-Kâfiye fi’t-Tasrîf,
19-Ta’rîfü’l-a’cem bi hurûfi’l-mu’cem,
20-Eş-Şumatü’l-mudıyye,
21-Katrü’n-nedâ fî vürûdi’l-hemzeti,
22-El-Kavlü’l-mücmel,
23-El-Ahbârü’l-merviyye,
24-Tuhfetü’n-nücebâ,
25-Es-Sübût fî dabti’l-kunût.
Me’ânî, beyân, bedî’ ilimlerine dair eserlerinden bazıları:
1-Elfiye ukûdü’l-cemân fi’l-me‘ânî ve’l-beyân,
2-Hallü’l-ukûd,
3-En-Nüketü alâ telhîsi’l-miftâh,
4-El-Bedî’iyye,
5-El-Cem‘u ve’t-tefrik,
6-Et-Tahsîs fî Şevâhidi’t-Telhîs.
Edebiyata dair eserlerinden bazıları:
1-El-Visâh fî fevâyidi’n-nikâh,
2-El-Yevâkit,
3-Şâyıkü’l-etrenc,
4-Ref u Şâhi’l-Habeşân,
5-Ezhârü’l-urûş fî ahbâri’l-cüyûş,
6-El-Muhâdarât,
7-Dürerü’l-kilem,
8-El-makâmâtü’l-mecmûa.
Târihe dair eserlerinden bazıları:
1-Tabakâtü’l-Huffâz,
2- Tabakâtü’l-lügaviyyîn ve’n-Nühât,
3- El-Vecîz,
4-Tabakâtü’l-müfessirîn,
5-Hüsnü’l-muhâdara,
6-Defu’l-bâs an benil Abbâs,
7-Eş-Şemârîh fî ilmi’t-Tevârîh,
8-Mu’cem,
9-Nazm-ül-itkân fî a’bân-il-a’yân,
10-Tercümet-ün-Nevevî,
11-Et-Tehâddüs bi ni’metillâh,
12-El-Mültekit min-ed-Dürr-ül-kâmine,
13-El-Mültekit, 14- Cüz’ fî Câmii Amr ( radıyallahü anh ),
14-Cüz’ fî Câmii bin Tûlûn,
15-Cüz’ fil-medreset-is-Sâlihiyye,
16-Cüz’ fil-Hânekâh-il-Baybarsiyye,
17-Cüz’ fîl-Hânekâh-ış-Şeyhûniyye,
18-Cüz’ Ahbâr Esyût,
19-El-meknûn fî tercümeti Zinnûn,
20-Tuhfetü’l-kirâm fî ahbâr’il-Ehrâm,
21-Tebyîdü’s-sahife bi menâkıbi’l-İmâmı Ebî Hanîfe,
22-Tezyînü’l-memâlik bi Menâkıb-i İmâm-ı Mâlik.