Ruslar’ın Erzurum’u işgali. 1916
Sarıkamış’ta kazandığı büyük zaferin ardından bölgede stratejik noktaları bir bir ele geçiren General Nikolai Nikolayevich Yudenich komutasındaki Rus karargahı, 1916 yılı başlarında Erzurum mevzileri üzerinde yaptırdığı keşif uçuşlarından elde ettiği görüntüler hakkında yaptığı değerlendirmeler neticesinde, Erzurum’u savunan Türk ordusunun güçlü bir askeri harekata karşı yeterince hazırlıklı olmadığı kanaatine vararak, Erzurum üzerine taarruz kararı almıştır. 1916 yılının Şubat ayında gittikçe yoğunlaşan Rus taarruzuna karşı Türk kuvvetleri tarafından büyük bir direniş gösterilmiş ve hatta Rusların yaptıkları havadan keşif faaliyetleri sırasında iki Rus uçağı Türk birlikleri tarafından düşürülmüştür.
Yapılan cansiparane mücadelelere rağmen Erzurum’un son yedi adet istihkamı da Ruslar tarafından işgal edilmiş ve Rus I. Kafkas Kolordusuna ait 39. Avcı tümeninin ilk alayı 16 Şubat 1916 Çarşamba günü sabah 7 sularında Kars Kapı’sından geçerek Erzurum’a girmiştir. Muratpaşa Camisi imamı Hacı Fehim Efendi, Delail-i Hayrat kitabının kapaktan sonraki boş sayfasına bu acı günü şu ifadelerle not etmiştir: “ Rus keferesinin Erzurum’u aldığı tarih: 3 Şubat 1332 Çarşamba”
