Osmanlı devrinin 96. Şeyhülislâmı olan Atâullâh Mehmed Efendiyi vefâtının sene-i devriyesi vesilesiyle hizmetleriyle hatırlıyor, hayırla ve minnetle yâd ediyoruz…
İsmailağa Camii’mizin bânîsi Şeyhülislâm Ebûishakzâde İsmail Efendi’nin torunu Şerif Mehmed Efendinin oğlu olan Atâullâh Mehmed Efendi, 1760 senesinde İstanbul’da doğdu. Babasına nisbetle Şerifzâde olarak anıldığı gibi, dedesine nisbetle Ebû İshakzâde olarak da anılmıştır. Osmanlı devrinin 96. Şeyhülislâmıdır.
İlim ehli aileye mensup olan Atâullâh Mehmed Efendi İslâmî ilimlere dair ilk eğitimine aile ve yakınlarının yanında başladı. İlk tahsilini tamamladıktan sonra Tokadî Mustafa Efendi’den icâzet alarak müderris oldu. Genç yaşından itibaren sırasıyla Galata, Mekke ve İstanbul kadılığı vazifelerinde bulundu ve İstanbul kadılığı vazifesini ifa ederken Nakîbüleşraflık görevini de deruhte etti.
Meşîhat Makamına Tayin Edilmesi
Rumeli kazaskerliği pâyesine eriştikten sonra; ilmi, dürüstlüğü ve daha birçok meziyetiyle de Sultan 3. Selim Hân’ın güvenini kazandı ve 14 Kasım 1806’da meşîhat makamına tayin edildi. Vazifesine, Sultan 4. Mustafa Hân döneminde kısa bir süre daha devam etti.
Şeyhülislâmlık makamında bulunduğu dönem siyasî açıdan büyük sorunların yaşandığı kritik bir dönemdi. 1807 senesinde vazifesinden ayrılarak Bebek’teki hanesine yerleşti. Siyasî ağırlığı, köşesine çekilerek güncel siyasetin dışında kalmasını engelledi. Nüfuzunun kırılması gayesiyle Bulgaristan’da zorunlu ikamete tabi tutuldu. İki sene kadar burada kaldıktan sonra Aydın’a nakledilen Şeyhülislâm Atâullâh Mehmed Efendi, 14 Ekim 1811’de vefât etti.
Çalışmaları ve Eserleri
Fetvalarının toplandığı bir eseri, şiirlerinin bulunduğu divanı, Vehhâbîlerin görüşlerini reddiyeye dair Kazasker Alizâde Efendi’nin kaleme aldığı esere ait bir şerhi, İmam Ali el-Karî’nin Menâsikine dair bir ihtisârı, muhtelif fetva kitaplarına dair çalışmaları ve daha başka eserlerinin bulunduğu kaydedilmektedir. Şeyhülislâm Hazretleri Aydın’da Câmi-i Atîk yakınlarında medfûn bulunmaktadır. Mevlâ Teâlâ rahmet eylesin.
