Vefâtının sene-i devriyesi olan 21 Şubat tarihi vesilesiyle hatırladığımız Piyale Paşa, adını hemen herkesin duyduğu fakat şahsiyeti pek bilnmeyen, Osmanlı devrinin önemli gelişmelerinde payı son derece büyük olan devlet adamlarından biridir. Bu hizmetlerine karşılık yöneticilerimiz ve milletimiz onun adını pek çok önemli yere vermek suretiyle takdirlerini izhâr etmiştir.
Dünyanın en önemli deniz kentlerinden ve güzide adalarından biri olan Kıbrıs’ta, 1915 senesinde dünyaya gelen Piyale Paşa, aslen Hırvat’tır. Babası, ihtidâ ederek Abdurrahman ismiyle müşerref olmuş, ayakkabıcılıkla uğraştığı söylenmiş biridir. Mohaç Muharebesi’nin ardından esir alınıp bir devşirme olarak Enderun’da eğitim görmüş, 1547 senesinde Kapıcıbaşı vazifesi ile saraydan çıkıp bu vazifesinin ardından Gelibolu sancak beyi olarak görevlendirilmiştir.
Piyale Paşa’nın Hizmet ve Başarıları
1555 senesinin ilkbaharında komuta ettiği 60 kadırgadan oluşan bir filo ile beraberinde Turgut Reis’in de bulunduğu bir seferle Fransa’ya stratejik bir yardıma gönderildi. İspanya krallığına karşı mücadele, o gün için daha öncelikliydi. Bir yıl kadar sonra Oran’a gerçekleştirilen hücum, şehrin valisinin Fas Sultanı ile ittifakı sebebiyle sonuç vermedi. Asıl hedef olan Elbe adası alınamamışsa da, buna mukabil Riçe Kalesi’nin fethi gerçekleşti. 1557’de Turgut Reis’le beraber Tunus-Benzert’e gerçekleştirilen çıkarma ise sonuç verdi ve şehir, Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altına girdi. Bu başarının yanında, önemli eserler ve değerli kumaşlara da sahip olundu. 1558’de bir başka akın Majorca’ya düzenlendi ve bunun neticesinde Balearık adası teslim alındı. Bu başarılardan sonra Piyale Paşa’ya, Cezayir Beylerbeyi payesi verildi.
Kıbrıs’tan sonra en önemli adalardan biri olan Sakız Adası ile Cerbe Adası’nı da yine Piyale Paşa teslim almış ve Cezayir’in tamamen Osmanlı idaresine geçmesini de o sağlamıştır. İspanya, İtalya ve Fransa sahillerinde 67 civarında adanın teslim alınması da yine onun komutasında gerçekleşmiştir. İspanya Kralı II. Felipe’nin güçlü donanmalarını tahrip ederek kendisini esir almayı da başarmıştır.
Haçlı Deniz İttifâkına İndirilen Büyük Darbe
Osmanlı Devleti’nin üst üste kazandığı başarıların ardından İspanya Krallığı, Papalık Devleti, Napoli Krallığı, Malta, Cenova Cumhuriyeti ve Floransa Cumhuriyeti’nin kurduğu ittifâk donanmaları Cerbe adasına hücum ederek adayı ele geçirirler. Büyük denizciler; Piyale Paşa ve Turgut Reis, 9 -14 Mayıs 1560 tarihleri arasında Cerbe adası açıklarında ittifâk güçleriyle Cerbe Deniz Muharebesine girişirler ve Hristiyanların ittifakından oluşan 60 parça gemi kullanılmaz; aralarında İspanyolların ünlü deniz savaşçıları ve tüfekçilerinin de bulunduğu 18.000’e yakın denizci de iş görmez hâle getirilerek târihî bir galibiyet elde edilir.
Piyale Paşa’nın başarıları görevine devam ettiği müddet boyunca sürdü. 1564’te İspanya idâresinde bulunan Peron de Velz adasını aldı. 1565’te dönemin önemli merkezlerinden Malta’yı kuşattıysa da, Turgut Reis’in vurulması sebebiyle bu kuşatmayı kaldırarak geri dönmek zorunda kaldı. 1566 senesinde Sakız adasını alınca kendisine Gâzî unvanı verildi.
Selim’in taht’a çıkmasının ardından yapılan ilk divan toplantısına sultana damat oldu ve kubbe vezirliğine getirildi. 2. Selim’in Edirne’de bulunduğu dönemlerde İstanbul’daki üst düzey karşılamaları sarayda, vekâleten o gerçekleştirdi. 1568 senesine gelindiğinde üstün başarıları vesilesiyle taltîf edilerek Kaptân-ı Deryâlık vazifesinin yanında üçüncü vezir olarak da ayrıca vazifelendirildi. Lala Mustafa Paşa’nın serdarlığı altında Kıbrıs’ı almak üzere çıktığı seferdeki başarısı üzerine daha da yükselerek ikinci vezirliğe yükseltildi. Donanmanın yenilenmesi konusunda donanma serdarı olarak görev yaparak bu konuda önemli işlere imza attı.
İkinci vezirlik vazifesi üzereyken 1578 senesinde, doğduğu yer olan Kıbrıs’ta vefat eden Piyale Paşa, Kasımpaşa’da inşa ettirdiği Piyale Paşa camiinin yanında bulunan türbede medfûn bulunmaktadır. Mevlâ Te‘âlâ hizmetlerini kabul ve makbul eylesin.