Allâh-ü Zülcelâl Hazretleri biz kullarını maddî, mânevî, görüp görmediğimiz, nice nimetleri ile müzeyyen kılmış ve bizleri en güzel sûrette yaratmıştır. Bizlere verilen bu nimetlerin kadrini idrak edip şükrünü îfâ edebilmemiz için, Cenâb-ı Hakk’ın bizlere vermiş olduğu bu nimetlerini sıkça tefekkür etmemiz gerekmektedir. Zira Allah (Celle Celâluhû) şöyle buyurmaktadır: ”Allah sizi annelerinizin karnından hiçbir şey bilmiyor halde iken çıkarttı ve umulur ki şükredesiniz diye işitme görme (duyularını) ve gönüller verdi.”[1] “Sizi inşa eden, size kulak, gözler ve gönüller veren o’dur. Ne az şükrediyorsunuz.”[2]
Âlemleri yaratan Allah (Celle Celâluhû) insanlar arasında hiçbir fark gözetmeksizin, onların her birine maddî, mânevî sayısız nimetler ve çeşitli rızıklar ikrâm ettiği gibi, rûhumuzun mânevî gıdası ve terbiyecisi olarak da Peygamberlik nimetini insanlık âlemine lütfetmiştir. Bir âyet-i kerîme’de şöyle buyrulmaktadır: “Nitekim kendi aranızdan, size ayetlerimizi okuyan, sizi her kötülükten arındıran, size kitabı ve hikmeti öğreten, ayrıca bilmediklerinizi de öğreten bir peygamber gönderdik.”[3]
Kulluk sanatının ustası olan Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) Rabbimize karşı olan kulluk vazifelerimizi tebliğ etmiş, güzel ahlakı ve davranışları ile İslâm’ı yaşama prensiplerini bizlere öğretmiştir. En güzel örnekler ile donatılmış olan Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) “hıfzu’s-sıhha” denilen koruyucu hekimliğe de son derece önem göstermiştir. Kişinin kendisine verilen sağlık nimetinin kıymetini idrak etmesini ve nihaî derecede önem göstermesini tavsiye etmiştir.
İnsana verilen en büyük nimetlerden biri olan gözlerimiz ve görmenin ne büyük nimet olduğunu, Allah Rasûlü (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) bizlere hatırlatmış ve göz sağlığımıza dikkat etmemizi tavsiye etmiştir. Konumuzu ilgilendiren bir hadîs-i şerîf’te şöyle buyrulmaktadır: ”İnsanların çoğunu bilmediği iki nimet vardır; vücut sağlığı ve boş vakit.”[4]
Konumuzla ilgili bir başka hadîs-i şerîfte ise şöyle buyrulmuştur: “İsmid adındaki sürmeyi gözlerinize çekmeye devam ediniz. Zira o, gözü temizleyip görme gücünü artırır ve kirpikleri besler.”[5]
Bu yazımızda Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)in “SÜRME” sünnetini ihyâ etmekten ve faydalarından bahsedeceğiz. Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)in mübârek gözlerini sürmelemiş olup olmadığını anlatan rivâyetleri aktarmaya gayret edeceğiz.
Muteber hadîs kaynaklarımızdan anlaşıldığı üzere, asrısaadet döneminde göz sağlığını korumak için kullanılan maddenin genelde ismid adındaki sürme taşı olduğu anlaşılmaktadır. Farsça’dan gelen sürme kelimesi; göz çevresini ve özellikle kirpik diplerini, özellikle siyah ve daha başka çeşitli renkler ile boyamak için kullanılan maddelerin genel adıdır.
Sürme kelimesine Arapçada ‘kühl’ denilmektedir. Arapçada sürme çekmeye ‘iktihal’, sürmedanlığa ‘mükhule’, sürmeyi gözlere sürerken kullanıla çubuğa ise ‘mil’ veya ‘mirved’ denir.[6]
İSMİD: Antimon sürme taşı, Göz ilacı, ayrıca gözlere çekilen siyah sürme taşı. En kalitelisinin Isfahanda üretildiği nakledilmektedir. Kolayca parçalanan temiz, parlak ve gümüş renginde bir taştır.[7]
İsmid, soğuk ve kuru bir tabiata sahiptir, gözlere faydalıdır ve güçlendirir. Bu nedenle Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) göz sağlığını koruma ve tıbbî amaçlı kullanılmasını tavsiye etmiştir.
İsmid sürme taşının faydalarını şöyle sıralayabiliriz: Göz sağlığını korur, basiret nurunu kuvvetlendirir, gözlere parlaklık kazandırır, göz içinde oluşan bayağı maddeleri inceltir ve dışarı atılmasını sağlar. Uyurken sürme çekmenin daha faydalı olduğu da nakledilmektedir.[8]
Bu bağlamda Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)den gelen rivâyetler konumuza ışık tutmaktadır: ”İsmid ile sürmelenmeye devam ediniz. Çünkü o kirpikleri uzatır, göz içinde olan bayağı maddeleri giderir ve gözü kuvvetlendirir.”[9] Bir başka rivâyette: “İsmidi gözünüze sürmeye devam ediniz. Zira ismid gözü temizleyip görme gücünü artırır, kirpikleri besler.”[10]
Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) Gece Yatmadan Önce Mübarek Gözlerini Sürmelerdi
Rahmet peygamberi (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) terbiyesi ile meşgul olduğu Müslüman toplumuna her konuda rehber olduğu gibi sağlığı koruma noktasında da bizlere yol göstermiştir. Faydaları ile gündeme gelen ismid sürme taşının göz sağlığına en faydalı olduğu zamanın gece yatmadan önce kullanılmasının gerektiğini, peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) tavsiye etmiş ve kendisi de bu şekilde uygulamıştır. Nitekim İbnü Abbas (Radiyallâhu Anhumâ) şöyle nakletmiştir: “Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)in sürmedanlığı var idi, her gece üç defa sağ, üç defada sol gözüne sürme çekerdi.”[11]
İslâm âlimlerinin geneli sürme hakkında rivâyet edilen hadîs-i şerîflerin, Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)in tavsiyesi (müstehab) anlamında olduğuna ittifâk etmişler ve tıbbî amaçlı olarak kullanılmasının sünnet olduğu kanaatini benimsemişlerdir.[12]
Fıkıh kitaplarının çeşitli bölümlerinde sürmeyle ilgili hükümler yer almaktadır. Hanefî âlimleri: Genel olarak süslenme amaçlı olup siyah renk sürme kullanmanın mekrûh olduğunu, tedavi amaçlı kullanılmasında ise bir beis olmadığını ifade etmişlerdir.[13]
Piyasada Sürme Adı Altında Satılan Kimyasal Maddelerin Durumu
Bu arada şu an piyasada sürme olarak satılan maddelerle ilgili kimyasal incelemeler sonunda bunların büyük çoğunluğunda sağlık için tehlike oluşturan kurşun miktarının yüksek olduğu ve içlerinde antimon ve kükürt dışında çok çeşitli madenlerin bulunduğu tespit edilmiştir. Bu sebeple sürme kullanacak olanların bunun sağlığa zararlı madde içermemesine dikkat etmeleri gerekir.
İmam Tirmizî ((Rahimehullâh), ‘Şemâil-i Muhammediyye’ adlı eserinde konumuzla ilgili dört hadis nakletmektedir. İbnü Abbas (Radiyallâhu Anhümâ) naklediyor: “Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) gözlerinizi ismid ile sürmeleyiniz. Zira o göze parlaklık verir ve kirpikleri bitirir (canlandırır).” İbnü Abbas (Radiyallâhu Anhümâ) der ki: “Rasulullah’ın mukhulesi (sürmedanlığı) var idi, her gece yatmadan önce üç defa sağ üç defada sol gözlerine sürme çekerler idi.”[14]
Farklı bir rivayette yine İbnü Abbas (Radiyallâhu Anhümâ): “Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) uyumadan önce iki gözlerine de sürme çekerler idi.” Bu hadîsin Yezid ibni Harun senedi ile gelen rivâyetinde ise: “Rasûlullâh (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)in sürmedanlığı var idi, yatacağı vakit, her iki gözlerine de sürme çekerdi” ifadesi yer almaktadır.[15]
Cabir ibni Abdillâh (Radiyallâhu Anh) rivâyet ediyor: “Hazreti Peygamberimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Vellem) şöyle buyurdular: ”Yatacağınız vakit ismid kullanmaya devam ediniz. Zira o gözlere parlaklık verir ve kirpikleri büyütür.”[16]
Abdullah ibni Abbas (Radiyallâhu Anhümâ) naklediyor: “Rasûlullâh (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdular: “Sürmelerinizin en hayırlısı ismid olanıdır. Çünkü o gözü cilalar ve kirpikleri kuvvetlendirir.”[17]
Abdullah ibni Ömer (Radiyallâhu Anhümâ) naklediyor: Hazreti Peygamber (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: “Gözlerinize ismid kullanmanızı tavsiye ederim. Zira o gözlerinizi nurlandırır ve kirpikleri besler.”[18]
Dipnotlar
[1] Nahl Sûresi:78
[2] Mülk Sûresi:23
[3] Bakara Sûresi: 151
[4] Tirmizî, Şemâil-i Muhammediyye, c.4, Hadis No:2304
[5] İbnü Mâce, c.6. Hadis No:3495
[6] İbnü Manzur, Lisânu’l-Arab, ‘kühl’ maddesi.
[7] Büyük Türkçe Sözlük, ‘İsmid’ maddesi; Mevarid, ‘İsmid’ maddesi; İbnu’l-Kayyım, Tıbbü’n-Nebî, s.219
[8] İbnu’l-Kayyım, a.g.e. s.217
[9] Tirmizî, c.4, Hadis No:1757
[10] İbnü Mâce, c.6. Hadis No:3495
[11] Tirmizî, Şemâil:7, No:50
[12] İbni Hacer el-Askalânî, Fethu’l-Bâri, 13/95
[13] Fetavayı Hindiyye, Kitabu’l-Kerahat, 5/439
[14] Tirmizî, Şemâil:7, No:48
[15] Tirmizî, Şemâil:7, No:49
[16] Tirmizî, Şemâil:7, No:50
[17] Tirmizî, Şemâil:7, No:51
[18] Tirmizî, Şemâil:7, No:52
