Hayber’den bahsedildiğinde akla hemen Hazreti Ali (Keremallâhu Vechehû) gelir. Bu vadinin hatırlattığı bir başka konu da kaleleridir. Zira Hayber, kalelerin bulunduğu verimli ve sulak bir vadidir. Bölgeyi önemli kılan ve fethini değerli kılan, önemli ticaret yollarının geçtiği bir mevkide bulunmasıdır.
Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem)in Medîne’de çıkardığı Benî Nâdir Yahudileri Hayber’e yerleşmişlerdi. Mekkeli müşriklerle ittifak hâlindeydiler ve mü’minlere karşı saldırı hazırlığındaydılar. Bu gerilim, Hendek Gazvesine sebep oldu. Bu gazvenin ardından Hudeybiye antlaşması yapıldı. Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) zaman kazanmıştı ve İslâm’ın yayılması açısından Hayber’deki bu tehdidi bertaraf etmenin zarurî olduğunu takdir etmişti.
Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem)in fiilî ve mânevî komutasındaki İslâm ordusu tarihî kayıtlara göre 1500 kişilik bir kuvvetle Hayber’e doğru ani bir şekilde yola çıktı. Yol boylarında Hayberlilerle ittifak hâlinde bulunan güçler, İslâm ordusuna karşı koymak istedilerse de başarılı olamayacaklarını anlayınca geri çekildiler. Mücahidler, yer yer konaklamaların ardından birkaç günlük intikalin sonunda Hayber’e ulaştılar. Muhkem kaleler ve yüksek teçhizatla İslâm ordusunu karşılayan Hayberlilerin askerî kuvveti, mücâhidlerin on katından fazlaydı.
Gerçekleşen muharebede Hazreti Ali (Kerremallâhu Vechehû) büyük kahramanlıklar gösterdi ve hâkim olunması son derece güç, o vakte kadar orduların taarruza geçmeye dahi cesaret edemedikleri bölge İslâm’ın hâkim olduğu bir bölge hâline geldi. Yerel halkı Yahudi olduğundan Tevrat’a göre hüküm verilmesi gündeme geldiyse de, hükmün sonuçları çok ağır olacağından Hazreti Peygamber (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) onları affetti ve şehri terk etmelerine müsaade etti. Rahmet peygamberi (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) hükmünü daha sonra, halkın, yetiştirecekleri mahsulün yarısına karşılık yerlerinde kalmaları yönünde verdi.
Hayber’in Fethinin Önemi
Hayber’in fethi; İslâm ordusunun zaferi, esirlerle ilgili verilen hükümler, İslâm devletinin gelirlerinin artması ve Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem)in, kendisine sunulan koyun etinin zehirli olduğunu mucize göstererek haber vermesi gibi hususiyetleri bakımından önemlidir. Hazreti Ali (Kerremallâhu Vechehû)nun fetih esnasındaki kahramanlığı ve İslâm tarihinin ilerleyen safhalarında gündeme geldiği birtakım konular da Hayber’in fethini tarihî açıdan önemli kılan diğer mühim hususlardır.