Vefâtının sene-i devriyesi olan 24 Şubat tarihi vesilesiyle, Pîr-i Türkistân Hâce Ahmed Yesevî Hazretlerini manevî şahsiyeti, örnek hayatı ve fazîletleriyle hatırlıyor, hayırla ve minnetle yâd ediyoruz.
Mevlânâ Yusuf el-Hemedânî Hazretlerinin üçüncü halifesi ve Yeseviyye tarikatının pîri olan Hâce Ahmed Yesevî Hazretleri, Türkistan’ın Yesi şehrinde doğduğundan Yesevî nisbesiyle anıldı. Halk arasında, “Ata Yesevî” olarak şöhret buldu.
Pîr-i Türkistân
Hâce Ahmed Yesevî Hazretleri, Arslan Baba Hazretlerine intisap ettikten sonra manevî makamları kısa süre içerisinde kat etti. Şeyhinin vefatını müteakip yine onun işaretine uyarak Mevlânâ Yûsuf Hemedânî Hazretlerine intisab etti. Onun hizmetinde irşâd makamına nâil oldu; Buhara ve çevresinin irşâdında önemli hizmetlerde bulundu. Anadolu’nun İslâm nuru ile aydınlanması da onun yolundan gelen şeyh ve sûfiler vesilesiyle gerçekleşti. Bu sebeple kendisine “Pîr-i Türkistân” denilmiştir.
Halifeliği ve İrşâdı
Hâce Ahmed Yesevî Hazretleri, Silsile-i Aliyye büyüklerinden Mevlânâ Yusuf el-Hemedânî Hazretlerinin diğer halifelerinden Mevlânâ Abdülhâlık el-Ğucdüvânî Hazretleriyle aynı dönemde irşâd vazifesi îfâ etmişti. Gelen manevî işaretler üzerine Buhara çevresindeki irşâd hizmetlerini tamamıyla Mevlânâ Abdülhâlık el-Ğucdüvânî Hazretlerine bırakarak memleketi olan Yesi şehrine döndü ve hizmetlerini burada sürdürdü.
Hâce Ahmed Yesevî Hazretleri, Türk veliler arasında mühim bir yere sahiptir ve o bölgedeki meşayıhın pek çoğu manevî nesep, yani silsile yoluyla ona bağlıdır. Kerametlerinin, vefatından sonra da devam ettiğine şahit olunmuştur.
Tasavvuf Tarihinde Mevkii ve Şahsiyeti
Tasavvuf tarihinde mühim bir mevkii haiz olan Hâce Ahmed Yesevî Hazretlerinin “Divân-ı Hikmet” adlı eseri, gerek edebî alanda gerekse tasavvuf literatüründe önemli bir yere sahiptir. Pek çok halifesi vardır. Bunlardan Mansûr Ata, Saîd Ata, Süleyman Ata ve Hakîm Ata en çok tanınan halifelerdir. Halifelerinin “Ata” olarak anılması hususiyetiyle bu kol, “Hâce” lakabı verilen Hâcegân’dan ayrı bir kol olarak anılmıştır.
Türbesinin Tarihî ve Mimarî Özellikleri
Altmış üç yaşına geldikten sonra çilehaneye kapanarak ömrünün kalan kısmını orada riyazetle tamamlayan Hâce Ahmed Yesevî Hazretleri, günümüzde Kazakistan’ın güney sınırları içerisinde yer alan Yesi şehrinde, adına inşa edilmiş olan türbede medfun bulunmaktadır. Vefat tarihi, 24 Şubat 1166 olarak kaydedilmiştir.
Söz konusu türbe, tarih içerisinde muhtelif devirlerde birçok kez tamirat ve tadilât gördükten sonra mevcut hâline kavuşmuştur. Mimarî yönü ve estetik özellikleriyle büyük öneme sahip olan türbenin ev sahipliği yaptığı yazıtlar da gerek tarihî gerekse edebî anlamda mühim bir değer taşımaktadır.