Sene-i devriyesi vesilesiyle hatırlamış olduğumuz Dandanakan Muhârebesi, Âlem-i İslâm’ın tek devlet hâline gelişinin temeli olmasının yanı sıra başka cihetlerden de önem taşıyan bir muhârebedir. Büyük Selçuklular, Gazneliler ve bu muhârebenin hazırlayıcısı olduğu Malazgirt Muhârebesi hakkında site içeriğimizden mâlumât edinebilirsiniz.
Dandanakan muhârebesi, Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna giden sürecin başlangıcı sayılabilecek, Selçuklu Devleti’nin kuruluşunun târihî açıdan tescil edildiği büyük bir muhârebedir. Bu muhârebede Selçuklu Devleti ile Gazneliler karşı karşıya gelmiş ve muhârebe sonucunda Büyük Selçuklular bir devlet olarak tanınmış, Gaznelilerse kaybederek çöküşe sürüklenmiştir.
İki Büyük Müslümân Cemaatin Savaşması
İki büyük müslüman cemaatin birbiriyle savaşmasının İslâm’a ne gibi bir faydası vardır ya da neresi büyük bir zaferdir diye bir soru akla gelebilir. Unutmamalı ki, çok parçalı devlet yapısı, meşrû halîfenin bazen tanınıp bazen tanınmadığı dönemler, İslâm’ın ileriye dönük hamlelerini de sekteye uğratmıştır. Büyük Selçukluların tarih sahnesine çıkmasıyla beraber halîfeye bağlılık geniş bir coğrafyada tesis edilmiş, İslâm birliğinin sağlanması konusunda büyük bir adım atılmış ve bu süreç dünya İslâm birliğini kurmuş olan Osmanlı Devleti’nin târih sahnesine çıkışını hazırlamıştır.
Ortak coğrafya, çift başlı hâkimiyeti kaldırmaz. İdârî ve siyâsî yönden birçok ihtilâf ve muhârebenin sebebi de bu olmuştur. Dandanakan muhârebesine giden süreçte Selçuklu büyükleri Çağrı ve Tuğrul Beyler boylarını yerleştirecek toprak arayışı içerisinde oldukları dönemde kendilerine komşu olan Gazne şehirlerine akınlar tertip ediyor ve bu akınlar sonucunda başarılar elde ediyorlardı. Dönemin Gazne Hükümdarı Sultân Mesud, kıymetli bir Sultân’dı. İdâresi güçlü olsa da, devlet merkezine uzak kalan bölgelerin kendilerini muhafaza edebilecek kudrete sahip olmamaları Selçukîlerin başarısına sağlıyordu.
Söz konusu başarılar neticesinde Büyük Selçuklu Devleti kuruluşunu îlân etti. Sultân Mesud, hâkimiyet kaybını önleyebilmek amacıyla Selçukîlerin üzerine bir sefer düzenledi fakat merkeze uzak şehirlerin durumunun zayıflığı Nîşâbur’da büyük bir yıpranmaya sebep oldu.
Ehemmiyeti ve Netîceleri Açısından Dandanakan Muhârebesi
20 Mayıs 1040’ta zor durumda kalmış olan Gazne ordusu Selçuklularla karşı karşıya geldi fakat Gazne Sarayı’na mensup olanların bir kısmının da Selçukîlerin tarafına geçmesiyle Gazne ordusu iyice zayıfladı ve dağıldı.
Muhârebe yaklaşık üç gün sürdü ve 23 Mayıs 1040 senesinde sona erdi. Sultân Mesud canını güçlükle kurtarabildi fakat daha sonra Lahor’a gitmek için harekete geçtiği sırada yakalanarak öldürüldü.
Muhârebenin en önemli neticesi Selçuklu Devleti’nin kurulmasıyla beraber Tuğrul Bey’in Horasan Emîri îlân edilerek kendisine Sultân unvanının verilmiş olmasıdır.
Selçuklular ve Gazneliler İle İlgili Diğer Yazılarımız: